Adana’nın Doğal Yapısı

Makale

Osman AVAN

ADANA’NIN DOĞAL YAPISI

Adana, Türkiye’nin güneyinde Çukurova’nın merkezi sayılan bir ildir. Çukurova, İçel ve Hatay’ı da içine alan geniş yer kapsar. Tarihte Kilikya diye adlandırılan bir ovadır. XIX. Yüzyılın ikinci yarısından sonra kaderi değişen Çukurova hızla gelişmiştir. Bu gelişmenin temelinde yörede ak altın diye anılan pamuk ekimi ve ona dayalı sanayileşme yatmaktadır.

Ancak son yıllarda pamuk üretimi maliyeti kurtarmadığı için ekimi durma noktasına gelmiştir. Pamuğa dayalı sanayi kuruluşları birer birer kapanmıştır. Örnek Çukobirlik ve Bossa gibi fabrikalar vs. Adana yeryüzü yapısı ile yinede dış ve iç göç almakta, nüfus hızla artmaktadır.

Adana’nın Akdeniz kıyılarında 160 km. lik kıyısı vardır. Adana eski çağlardan beri Avrupa’yı Asya’ya bağlayan yollar üzerinde bulunmaktadır. Hindistan’dan başlayan baharat yolunun bir bölümü Adana’dan geçmektedir. Çok önemli bir ticaret yoludur.

Bugün bile doğu batı arasında önemli bir yere sahiptir. Hem kara yolu hem de demir yolu ile ulaşım sağlanmaktadır.

Ayrıca kuzey yönünde Gülek boğazı ile iç Anadolu’ya ulaşım sağlanmaktadır.

Adananın kuzeyini Toros dağları kaplar. İl yüzeyinin % 49kadarını dağlar kaplar. İl sınırı içerisinde kalan dağların dorukları 3000 metreyi aşan örnek Güzeller Tepesi 3461, Karanfil Dağı 3095 metredir. Kış aylarında bol miktarda kar düşer. Akarsulara çok faydası olur. Barajları doldurur. Dağların doruklarında büyük buzul yatakları ve buzul gölleri bulunur. Dağların yüksek kısımlarında Anadolu’ya bakan yamaçlarında orman yok edilmiştir. Osmanlı döneminde Türkiye’nin ilk tüneli Aladağlara açılmıştır. Tünelin uzunluğu 2700 metredir.

Dağlar arasında dağlık yörelerde hafif engebeli alanlara eşik alanlar denir. Bunlar değişik yapı özelliği gösterir. Eğimleri % 5 den fazladır. Eğimli olanlar Adana topraklarının % 23 ünü kaplar. Kozan Karaisalı bu eğik alanlarda kurulmuştur.

Ovalar dağlar ve eğik alanlar dışında kurulmuştur. Bu aralar  Misis, Ceyhan, Yumurtalık, Karataş ovalarıdır. Yüreğir Ovası Adana’yı Akdeniz’e bağlayan ovadır. Alanı yaklaşık 125000 hektardır. Çok verimli topraklardan oluşur. Ceyhan ovasının yüksekliği 0-50 metre arasıdır. Kıyılarda bataklıklar oluşmuştur. Son dönemde kurutularak verimli hale getirilmiştir. Karataş’ın Tuzla mahallesi civarlarında tuzlu topraklar vardır, verimsizdir.

Akarsuları Türkiye’nin iki önemli suyu Seyhan ve Ceyhan Adana topraklarını sular. Bu nehirlerin getirdiği alüvyonlar Adana ovasını oluşturmuş verimli hale getirmiştir. Seyhan nehri uzunluğu 560 km. Ceyhan nehri uzunluğu 509 km. bu nehirlerin çeşitli kolları vardır.

Adana’da baraj gölleri dışında büyük göl yoktur. Ancak kıyılarda Legün gölleri oluşmuştur. Bunlar Akyatan gölü deniz kıyısında Legün gölüdür 396 km²

Tuz gölü Akdeniz kıyısında Tuzlada bir göldür. Yüz ölçümü 8 km²

Kokara gölü 18 km² kıyıda Legün gölü. Akyayan Legün gölü 31.2 km² tuzlu bir göldür.

Doğal güzellikler: Seyhan Baraj gölü kıyıları sevgi adası köprüler güzel bir görünüm oluşturur.

Çatalan Barajı Kazan barajı kıyıları mesire yerleridir.

Sarıçak koruluğu görülmeye değer yerlerdendir.

Yaylalar: Börücek ve tekir yaylası. Adana’ya 100 km uzaklıktadır. Ormanlık alanları bakımından turizme elverişlidir. Adana Aladağ yolu üzerinde çeşitli yerlerde çeşmeler, piknik alanları turizm için elverişli yerlerdir.

Plajlar: Karataş- Tuzla-Yumurtalık kıyılarında kamp kurmaya elverişli yerler mevcuttur.

Adana turizm bakımından önemli bir yere sahiptir. Eğitim, ticaret ve kültür merkezidir.

Çukurova tarihin ilk devirlerinden beri yerleşim yeri olmuştur. Çeşitli uygarlıklara ev sahipliği yapmıştır. Adana müzesinde görülmeye değer tarihi eserler mevcuttur. Ayrıca Yılankale, Misis, Kozan Kalesi ve çeşitli höyükler görülmeye değer yerlerdir.

Adana Antik devirlerden sonra Abbasiler döneminde Halife Harun Reşit Adana’yı ilim ve kültür merkezi haline getirmiş. Bilim adamları yetişmiştir.

Daha sonra Ramazan Oğulları zamanında önemli bir merkez haline gelmiş.Ramazan Oğlu Halil Bey Ulu camiyi yaptırmıştır.

Değerli gezgin Evliya Çelebi seyahatnamesinde Adanada 22 medrese (ortaokul) 2 darulhadis (lise) birde darulkura yani ilahiyat fakültesi olduğunu yazmıştır.Cumhuriyet döneminde Atatürk eğitime çok önem vermiş. Adana’da ilkokul ortaokul lise ve meslek liseleri sayısı hızla artmıştır.

Adana okuma yazma oranı bakımından% 95 civarındadır. Çukurova Üniversitesi Türkiyedeki ilk on üniversite içerisindedir.

Sosyal hizmetler bakımından önemli kuruluşlara sahiptir.Kamu kuruluşlarının yanı sıra özel sektör ve gönüllü derneklerin açtıkları yurtlar, hastaneler, okullar, bakımevleri mevcuttur.

Osmanlı döneminde şehirlerKadılar sonra Valiler tarafından yönetilir. Daha sonra 1871 de Adana Belediyesi kurulmuştur. Valiler iş bölümü içerisinde şehirleri yönetmişlerdir.